Herinneringen met een negatief luchtje eraan blijven letterlijk en figuurlijk beter hangen

Sommige luchtjes doen je meteen aan iets herinneren. Ik heb dat bijvoorbeeld met een bepaald citroenluchtje dat ruikt als citronella, het anti-muggenmiddel. Dat sprayde mijn moeder op mijn kussen als we heel lang geleden op vakantie waren in Boulouris-sur-Mer in Zuid-Frankrijk. Gelijk heb ik dan beelden van een lange treinreis, een heel klein slaapkamertje op een vakantiepark, strand, zon, zee, appelbeignets die verkocht werden op  het strand, koffie-verkeerd bij het ontbijt in de eetzaal en oneindig lange zomerdagen. Fijne herinneringen. Maar sommige luchtjes doen je gelijk aan nare ervaringen terugdenken. Herken je dat?

Onderzoekers van de Psychologie afdeling van de Universiteit van New York hebben ontdekt dat we gedurende ons leven herinneringen beter onthouden als die vergezeld waren van een naar luchtje.

De invloed die nare ervaringen op ons kunnen hebben is al veelvuldig onderzocht. Vaak wordt die ene ervaring doorgetrokken naar andere dingen, die er eigenlijk niets of weinig mee te maken hebben als je het logisch bekijkt. Maar voordat je het weet heb je allerlei zaken met elkaar geassocieerd en staat de nare ervaring niet meer los. Ik ben bijvoorbeeld een keer aangevallen door drie wilde honden hoog in de bergen van Griekenland, en dat staat me veel beter bij dan de tientallen keren dat drie honden toevallig bij mij voorbijliepen. Sterker nog, ik ben sinds die tijd alerter op alle honden, ook al weet ik diep in mijn hart dat dat onzin is.

In ons leven gebeuren nare dingen, en we hebben de neiging om die te gaan generaliseren en uit te breiden met allerlei andere associaties – ook al hoeven die dus helemaal niet waar te zijn. Naast het feit dat we ze dus ook nog eens heel goed herinneren. Denk maar eens aan een gekwetst of bedrogen hart, dat hebben we allemaal wel een keer meegemaakt. Hoe verleidelijk is het dan niet om te denken: alle mannen/vrouwen zijn onbetrouwbaar etc. Of dat je een keer kritiek kreeg op je werk en je dacht: zie je wel, ik kan dat niet eens, ik kan ook helemaal niets etc.

Heel herkenbaar, dit hebben we allemaal. En dat maakt dit onderzoek dan ook zo interessant, want die generalisering en volharding van ervaringen staan aan de basis van angststoornissen, die vaak bij jongvolwassenen voor het eerst naar voren komen. In Nederland waren er in 2017 ruim 425.000 mensen bij huisartsen onder behandeling voor angststoornissen, maar op basis van epidemiologisch bevolkingsonderzoek uit 2011 lijkt dit veel hoger te liggen.

Om beter inzicht te krijgen in hoe negatieve associaties herinneringen beïnvloeden bij jongvolwassenen van 13 tot 25 jaar ontwikkelden de onderzoekers een “Pavlovian learning taak”. Eerst werd er vooraf onderzocht wat de deelnemers een nare lucht vonden. Dat verschilt van individu tot individu. Een lokale parfumspecialist ontwikkelde daarom een aantal chemische vieze luchtjes die onder meer roken als rotte vis en mest. Deelnemers konden aangeven wat zij een vieze lucht vonden. Tijdens het onderzoek werd bij de deelnemers de transpiratie op de handpalm gemeten om te kijken of er ook inderdaad een negatieve reactie tot stand kwam door de toegediende lucht. Deze methode wordt in veel onderzoeken toegepast om er zeker van te zijn dat er ook een negatieve respons is.

Bij de opdracht kregen de deelnemers een masker op die luchtjes in hun neus kon blazen. Vervolgens kregen ze foto’s te zien uit twee conceptuele categorieën: objecten (stoel etc.) of landschappen (besneeuwde bergtop etc.). Bij het bekijken van plaatjes uit de ene categorie roken de deelnemers ad hoc nare luchtjes via het masker, terwijl bij plaatjes uit de andere categorie een neutrale lucht werd toegediend. Door dit zo te doen konden de onderzoekers niet alleen achterhalen of de herinneringen aan “plaatjes met een vies luchtje” beter waren dan “plaatjes met een neutraal luchtje” maar ook of deelnemers zich gerelateerde plaatjes uit dezelfde categorie beter konden herinneren. Een dag later werden de deelnemers getest hoe goed ze de plaatjes hadden onthouden.

Uit de resultaten van het onderzoek bleek dat zowel jongvolwassenen als volwassenen 24 uur na de test een beter geheugen hadden voor de plaatjes die gekoppeld waren aan de vieze geur. Ook bleek dat individuen die sterker reageerden op momenten wanneer ze wel of niet een vieze of neutrale geur zouden kunnen krijgen, of die geur nu kwam of niet, betere geheugens voor de plaatjes hadden. Dit suggereert dat onvoorspelbaarheid of verrassing bij de uitkomst een rol kan spelen bij een beter geheugen.

Onze neus lijkt dus een (belangrijke) rol te spelen bij het beter kunnen onthouden van persoonlijke ervaringen. Wat zijn jouw ervaringen?

Tegenlezer: Nancy Gheysens, MSc

Bronnen:

New York University. (2019, June 19). Your nose knows when it comes to stronger memories: New research points to value of unpleasant smells in strengthening recall. ScienceDaily. Retrieved June 20, 2019 from www.sciencedaily.com/releases/2019/06/190619085701.htm

https://www.nyu.edu/about/news-publications/news/2019/june/your-nose-knows-when-it-comes-to-stronger-memories.html